از تعزیه‌خوانی سنتی تا اجرای یک هنر حرفه‌ای در روستای توت اردکان

چنان که از شواهد امر نمایان است، اجرای مراسم تعزیه، راه‌حلی اسلامی و ایرانی جهت حفظ آیین‌های مردم در ادوار گذشته تاکنون بوده است.

نمایش‌هایی مانند «سیاوشون» و «شاهنامه‌خوانی» و سایر هنرهای نمایشی که در گذر زمان با شاهکاری مثل تعزیه به اوج می‌رسد تا بتواند با روح مذهبی و دینی یک تیر و دو نشان بزند به عبارتی هم به حفظ و احیای اهداف واقعه عاشورا و هم به حفظ و حراست از هنرهای ملی کمک کند.

پیوند تاریخ و اعتقادی، اصل ماندگاری تعزیه توت

یکی از فعالان اجتماعی اردکان که علاقه وافری به دیدن هنرتعزیه دارد با بررسی نقاط قوت و ضعف تجمع مذهبی مردم استان در آخرین روزهای ماه صفر در این روستای تاریخی، در گفت‌و گو با خبرنگار ایسنا - منطقه یزد می‌گوید: با نگاهی هنری به مراسم شبیه‌خوانی می‌بینیم که بستر خوبی برای انتقال هنرهایی چون شعرخوانی، آواز، موسیقی، صحنه‌آرایی، لباس‌داری، حتی شمشیربازی و اسب‌دوانی فراهم شده است که هر کدام به تبع زمان و مکان و سایر عللِ وابسته، دارای نقاط ضعف و قوتی هستند.

«محمدعلی سرافراز»  ادامه می‌دهد: اکثر این هنرها شاید به تحلیل مخاطب عامه خود نرسد و حتی ضعف بعضی از آنها مثل نحوه اجرای شعرخوانی‌ها و در این اواخر صوت و صدای نامناسب تجهیزات امروزی تا حدودی مخاطب خود را آزار داده است ولی باید اصل ماندگاری را در پیوند با یک واقعه تاریخی و اعتقادی جستجو کرد .

نقش هنر تعزیه در روح جامعه سنتی و کنونی

این عال اجتماعی اظهار می‌کند: تعزیه توانست با ارائه جلوه‌ای اندوهگین از صحنه‌هایی از کربلا، مخاطب خود را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و مخاطبی که هیچ سرگرمی خاصی نداشت را ساعت‌ها پیش خود نگه دارد و در نهایت برای خود موافق، مخالف و منتقد بیآفریند که معنای آن نقش موثر آن در اجتماع بوده و هست .

وی با اشاره به این که هنر «تعزیه‌خوانی» در دوران قاجار به اوج خود در تکیه دولت تهران می رسد و تقریبا به آیینی درباری مبدل می‌شود، ادامه می‌دهد: بعد از دوران قاجار، در دوره پهلوی اول و حتی دوم، این مراسم تا حدودی با منع حکومتی، دوران گمنامی خود را سپری می کند.

وی ادامه می‌دهد: اتفاقاً در همین دوران نیز مراسم‌های روستای توت هم به خاطر اعتقادی که از گذشته، آن را به مکانی نظرکرده و مقدس مبدّل کرده و هم به دلیل حفظ عزا و تعزیه امام‌حسین (ع)، دور از چشمان حکومت و با مدیریت خود مردم برگزار می‌شود .

سرافراز ادامه می‌دهد: اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، با توجه به رویکرد اسلامی حکومت این مراسم مورد توجه قرار گرفت و حال نیز شاهد برگزاری نحوه‌ای منسجم‌تر در این آیین سنتی هستیم .

آیین ‌سنتی تعزیه توت، بزرگترین تجمعی مذهبی استان

سرافراز می‌گوید: آنچه مسلم است برای کسانی که در این مراسم حضور می‌یابند، وجود روح و اصل زمانی (آخر ماه صفر) و مکانی(روستا و حسینیه توت) برای رفع مشکلات آنها بوده است که مسلماً اگر غیر از این بود، حضور تقریبی بیش از 100هزار نفر در طول پنج روز در محل روستایی که در حالت طبیعی به تعداد انگشتان دو دست هم جمعیت ندارد، یکی از بزرگترین تجمعات مذهبی کشور را رقم نمی‌زد و از این تجمع به عنوان بزرگترین تجمعی مذهبی در استان یزد نیز یاد نمی‌شد .

وی بیان می‌کند: اما برگردیم به اصل مراسم روستای توت یعنی تعزیه‌خوانی یا همان شبیه خوانی که در طول سال‌های سال با کیفیت‌های متفاوت برگزار شده اما باید گفت تنها چیزی که شاید توسعه و گسترش شایسته خود را نداشته همین خود مراسم تعزیه‌خوانی است!

وی ادامه می‌دهد: جاده‌ها بهتر شد، خدمات شهری بهبود یافت، بهداشت و درمان فعال‌تر شدند، حتی آشپزخانه‌ها و غذاخوری‌های مختلفی ایجاد شدند و در کل این خدمات به بهترین نحو توسعه یافتند ولی اصل مراسم چه؟

سرافراز به جلسات هماهنگی شهرستان با حضور مسئولان ارشد در رابطه با این مراسم طی این سال‌ها اشاره می‌کند و می‌افزاید: در این چند سال و قبل از برگزاری مراسم، ارگان‌های مختلف حکومتی جلسات هماهنگی را برای ارائه بهتر خدمات برگزار می‌کنند ولی شاید اگر جلسه‌ای هم از طرف بانیان و متولیان تعزیه خوانی برگزار می‌شد، شاهد مراسمی با برنامه تر و کیفی‌تر بودیم .

میهمانان کشوری بیانگر اهمیت آیین سنتی توت

این فعال اجتماعی  ادامه می‌دهد: اهمیت این موضوع از این منظر بیشتر قابل تأمل است که با حضور تجمع زیاد مخاطب با سلایق متفاوت و از گوشه و کنار استان و حتی کشور انتظار می‌رود، بهترین مراسم تعزیه اجرا شود ولی در عمل به هر دلیلی این اتفاق نمی‌افتد .

وی یکی از دلایل حضور کمرنگ تعزیه‌خوانان حرفه‌ای کشور در مراسم پایان ماه صفرِ روستای توت را حضور آنان در شهرهای دیگر مثل روستای قودجان خوانسار می‌خواند و می‌گوید: یکی از دوستان نقل می کرد در یکی از تعزیه‌های پرمخاطب و شلوغ توت (تعزیه علی اکبر (ع))، نکاتی چون پوشیدن کفش معمولی و نه چکمه مخصوص تعزیه، نسخه‌خوانی از روی تلفن همراه، نور ضعیف صحنه و امنیت پایین محوطه اسب رو کَلَک(دایره وسط حسینیه) توسط شبیه‌خوانان و شبیه‌گردانان مراسم توت، در جایی که نام یکی از بزرگترین مراسم‌های تعزیه کشور را یدک می‌کشد، نشان از ضعف برنامه‌ریزی دقیق برای برگزاری چنین گردهمایی بزرگی است .

سرافراز ادامه می دهد: در اجرای مراسم روستای توت، شبیه‌خوانان و شبیه‌گردانان قدیم اردکانی، میبدی، قمی، اراکی و سایر شهرهای ایران حضور داشته‌اند ولی غافل نشویم که در این سال‌ها با حضور گروه‌های تعزیه‌خوان برجسته کشوری در حسینیه‌هایی مثل بازار نو، دو طفل مسلم، فاطمیه و غیره در ایام مختلف باعث پرورش استعدادهای خوبی در اردکان شده که در قسمت‌های مختلف حرفی برای گفتن دارند و عدم استفاده از این ظرفیت‌ها به نحو احسن در مراسم روستای توت نیز شاید لطمه‌ای بر پیکره هنر این شهر به شمار رود .

لزوم اهتمام به کیفیت تا آمار کیفی تعزیه توت

سرافزار  با بیان که مخالف‌خوان، موزیک صحنه، صدابردار و شبیه‌خوانِ زن به خوبی در شهرستان پرورش یافته است، می‌گوید: البته نیاز به همت بیشتری از طرف علاقه‌مندان حاضر نیز هست.

وی خاطرنشان می‌کند: به نظر می‌رسد بعد از مراسم آخر ماه صفر در روستای توت باید به جای تعریف از خود و ارائه آمار کمّی حضور عزادران، با دعوت از مردم، مسئولان ،کارشناسان و صاحب‌نظران به تحلیل نحوه ارائه خدمات و نحوه برگزاری مراسم پرداخته شود تا هر سال شاهد بهتر برگزار شدن این مراسم باشیم .

این فعال حوزه روابط عمومی ابراز امیدواری می‌کند که بیان این نکات تلنگری بر نحوه اجرای آیین سنتی روستای توت باشد.

سرافراز با اشاره به این که شاید به زعم برخی مدعیان برای مخاطب، تحلیل بالا زیاد هم به شمار نرود، می گوید: از این نکته نیز غافل نباشیم که مراسم روستای توت را می‌توان از جوانب مختلف اجتماعی، سیاسی، جامعه
‌شناسی مذهبی و سایر شاخه‌ها نیز تحلیل کرد که امیدواریم در همه حوزه‌ها، این رویداد اجتماعی به نحوی اثربخش و با برنامه ریزی انجام گیرد .

انتهای پیام