کوه‌خواری بلای جان کوهستان‌نشینان

دکتر حسین ظهوری به مناسبت 11 دسامبر روز جهانی کوهستان در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه همه برآمدگی‌های سطح زمین با ارتفاع بیش از 600 متر کوه قلمداد می‌شود و پیوستگی‌های کوه‌ها کوهستان تعریف می‌شود، عنوان کرد: کوه‌ ‌ ها بواسطه برجستگی هایشان عوامل توپوگرافی محسوب می شوند و در اقلیم مناطق نقشی تعیین کننده دارند.

وی تصریح کرد: بسته به ارتفاع و پیوستگی کوه‌ها اقلیم مناطق کوهستانی تحت تاثیر مسائل بسیاری قرار می‌گیرد به عنوان مثال کوه‌ها مانع عبور ابرها می‌شوند که این امر منجر به تجمع بارندگی در یک طرف و کاهش بارندگی در طرف دیگر می شود، همچنین ارتفاع آنها مانع عبور هوا و وزش باد می شود.

ظهوری با اشاره به رشته کوه‌ البرز عنوان کرد: ارتفاع و پیوستگی‌های کوه‌ها در منطقه البرز باعث شده است که در شمال این رشته کوه‌ بارش باران و سرسبزی مناطق را شاهد باشیم و در جنوب البرز شاهد مناطق کم بارش و به نسبت خشک‌تر باشیم که به وضوح گویای کارکرد طبیعی کوهستان‌هاست.

وی به دیگر کارکردهای کوهستان اشاره کرد و گفت: کوهستان‌ها از نظر نظامی، اجتماعی و اقتصادی نیز کارکردهای بسیاری دارند و از بعد نظامی کوهستان‌ها به مانند دژ عمل می‌کنند و در واقع عملکردی حفاظتی دارند، از نظر اقتصادی تنوع زیستی کوهستان‌ها منبع درآمد اقتصادی محسوب می‌شود و از نظر اجتماعی مناطقی برای ییلاق و قشلاق اهالی منطقه به شمار می‌رود.

دستیار تحقیقاتی دانشگاه سایمون فریز کانادا با تاکید بر ارزش زیستگاهی کوهستان ها این مناطق را اکوسیستم‌هایی حساس و شکننده دانست و افزود:  کوهستان ها به دلیل استحکام و ثبات و عدم سیال بودن آسیب های بیشتری را متحمل می‌شوند و عوامل فیزیکی و زیستی بر آنها تاثیر بالایی دارد که براساس آن باید با تحمل شرایط  شکل خود را حفظ کنند.

وی مشکل امروز کوهستان‌های دنیا را تغییر اقلیم عنوان کرد و با بیان اینکه ارزش زیستگاهی کوهستان برای جانوران بسیار مهم است، تصریح کرد: هر کوه محل و رویشگاه گیاهان متناسب با جغرافیاست و این خاص بودن پوشش گیاهی در کوهستان، جانواران خاص و همساز با شرایط را به خود می‌خواند و در واقع پناه جانوران محسوب می‌شود. حتی برخی از پرندگان خاص در دامنه کوه یا ارتفاعات لانه می‌گزینند و هرگونه تغییر در کوهستان در واقع تاثیر بزرگ در تنوع زیستی و زندگی زیستمندان منطقه و کوهستان دارد.

ظهوری با اشاره به پدیده‌های حاصل اقدامات بشر در کنار پدیده‌های طبیعی عنوان کرد: امروزه با پدیده تلخ و ناگوار کوه و کوهستان‌خواری مواجه هستیم. در گذشته جنگل‌زدایی مشهود بود و بشر برای افزایش مزارع و توسعه چراگاه‌ها جنگل‌ها را از بین برد و امروز همین اتفاق گریبان کوه‌ها و کوهستان‌ها را گرفته است. برخی برای بهره‌برداری صنعتی و اقتصادی از سنگ کوه‌ها استفاده می‌کنند که کاملا منجر به از بین رفتن بدنه طبیعی کوه می‌شود و اثرات ماندگار و ناگواری در پی دارد.

وی تاکید کرد: کوه خواری اکوسیستم و زیستگاه جانوران را از بین می‌برد و در واقع به مانند بی‌خانه شدن یک خانواده است که آسیب جدی به زندگی حیات‌وحش وارد می کند، بسیاری از گیاهان با توجه به توپوگرافی منطقه، زاویه تابش آفتاب، وزش باد و تجمع ابر و بارش‌ها رویش دارند و با تغییر شکل کوه و بهره‌برداری از سنگ‌ها رویشگاه گیاه از بین می‌رود و از دست رفتن گیاه قطعا از دست رفتن جانور را به دنبال دارد.

مدیر کارگروه آموزش برنامه محیط زیست سازمان ملل  تغییر اقلیم را حاصل اثرات طبیعی و کوه‌خواری را اثری کاملا انسانی دانست و گفت: اثرات منفی ورود انسان به کوهستان تنها کوه‌خواری نیست بلکه توسعه جاده‌ها و حتی سدسازی‌ها یک آسیب جدی در مناطق کوهستانی قلمداد می‌شود که در نهایت چیزی جز از دست رفتن زیستگاه را در پی ندارد و شرایط طبیعی رشد و نمو گونه‌های گیاهی و جانوری را از بین ‌برده و پویایی جمعیت و تنوع زیستی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

وی با اشاره به جمعیت کل و بز که در نقاط کوهستانی ساکنند و مهاجرت عمودی دارند، گفت: جاده‌کشی و سدسازی در مناطق کوهستانی که می توان به وفور در نقاط مختلف دنیا و کشور آنرا مشاهده کرد مسیر مهاجرت جانواران را بر هم می‌زند و حتی ممکن است جدایی جمعیت و تداخل ژنتیکی را به دنبال داشته و جزیره‌ای شدن جمعیت جانوری را در پی داشته باشد که جلوگیری از این امر منوط به پیش‌بینی و مطالعات دقیق قبل از اجرای پروژه به منظور کاهش آثار تخریبی است.

ظهوری با اشاره به ویلاسازی در کنار توسعه جاده و سدسازی در مناطق کوهستانی بیان کرد: تمامی این عوامل تخریب‌گر در مرحله اول باعث بروز استرس در حیات‌وحش و دور شدن آنها از زیستگاه اصلی می شود، در گام دوم این حرکت باعث نزدیکی بیشتر جامعه انسانی به جامعه جانوری و رشد شکار می‌شود و سپس با ایجاد جاده و سدسازی بستر طبیعی گیاهای از بین می‌رود چراکه شاید امکان رشد و نمو در نقاط دیگر را نداشته باشند.

این متخصص تنوع زیستی تصریح کرد: چیزی که امروز در اکثر کشورهای دنیا شاهد هستیم این است که قبل از اجرای هر پروژه‌ای ارزیابی از جمعیت و نیازهای آنها صورت می‌گیرد و راهکار تدوین می‌کنند به عنوان مثال در صورت سدسازی و جاده‌سازی کریدوری برای عبور و امکان مهاجرت حیوانات تعریف می‌شود و حتی در مواردی شاهد ایجاد پل معلق برای عبور حیات‌وحش هستیم و در کنار آن برای جلوگیری از شکار حیوانات مراتب حفاظتی رعایت می‌شود. آنها بر حفظ زندگی طبیعی حیوانات اهتمام دارند، اما اغلب موارد در ایران شاهدیم که مسئولان بعد از اجرای پروژه‌ها و بروز چالش‌ها به دنبال رفع مشکلات و راهکارسازی هستند و این امر قطعا چیزی جز آسیب به زیستگاه، حیات‌وحش و کوهستان‌ها در پی ندارد.

انتهای پیام