نقش فلات ایران در اهلی‌سازی «بُز»

به گزارش ایسنا، نتایج این پژوهش که به تازگی در نشریه معتبر "علوم" (Science) با مشارکت چهل پژوهشگر از کشورهای مختلف انجام شده که همچنین ۱۱ پژوهشگر از مراکز علمی ایران به سرپرستی مرجان مشکور، پژوهشگر وابسته به موزه ملی ایران، در آن مشارکت داشته‌اند.

مرجان مشکور، پژوهشگر؛ می‌گوید: تجزیه و تحلیل دن­یای باستانی روی نمونه‌های بز نشان می­‌دهد که روند اهلی سازی بز حدودا از ۱۱ هزار سال پیش در سه منطقه‌ی مختلف خاورمیانه آغاز شده که یکی از مراکز اصلی  آن «فلات ایران» است.

او با بیان این‌که نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ۸۳ نمونه ژنوم بز از کل غرب آسیا (شامل ۵۱ نمونه با پوشش کامل ژنوم) از دوران پارینه سنگی تا اواسط دوران اسلامی است، آن را نشان‌دهنده‌ی فرایند گسترش اهلی­‌سازی در شروع دوره نوسنگی (حدودا ۱۱ هزار سال پیش) می‌داند.

وی از نتایج مهم این پژوهش را شناخت فرایندهای پیچیده‌ی اهلی­‌سازی در سه منطقه متفاوت در سرتاسر ­غرب آسیا می‌داند که شامل فلات ایران، ترکیه و شرق دریای مدیترانه می­شود. در واقع این پژوهش، باورِ قبل در مورد انتشار اهلی­‌سازی از یک مرکز به مناطق دیگر را نقض می‌­کند.

این پژوهشگر با تاکید بر این‌که مطالعات جدید نشان می­‌دهد که در دوره نوسنگی جمعیت­های بز کاملا از یکدیگر قابل تفکیک بوده‌­اند، ادامه می‌دهد: در اواخر نوسنگی و پس از همسان سازی رخ داده که مشابه وضعیت امروزی و غالب شدن «هاپلوتایپ A» است، این نتایج نشان­دهنده انتقال دانش و فناوری جوامع به یکدیگرند و حاصل مهاجرت‌های انسان همراه با حیوانات اهلی خود نبوده است.

به گفته‌ی وی؛ داده‌های ژنتیک جمعیت‌های انسانی نوسنگی زاگرس که نتایج آن در مجله معتبر "علوم" در سال ۱۳۹۵ منتشر شد، نشان‌دهنده‌ی همین بحث هستند. در واقع در این روند فرایندی برای اهلی‌سازی غلات هم مشاهده می‌شود.

مشکور اظهار می‌کند:  فرایند اهلی‌­سازی در بز منجر به سازگاری به شرایط جدید زندگی در کنار انسان، تغییر خوراک و بروز امراض جدید و زندگی در خارج از زیستگاه معمول، تغییرات ژنتیکی زیادی را بر این حیوان وارد کرده که مهمترین­ گزینش­‌های ژنتیکی مشهود در این پژوهش کاهش اندازه، ازدیاد شیر، افزایش ظرفیت زاد و ولد و از همه مهمتر، رنگ مو است.

او با تاکید بر این‌که شاید انتخاب­ رنگ­‌ها به دلیل نیاز به تفکیک حیوانات در ارتباط با مالکیت آنها بوده که اولین نشانه­‌های رشد ساختارهای اقتصادی – اجتماعی پیچیده در جوامع اولیه انسانی است،  ادامه می‌دهد: حدود هشت هزار سال پیش، پس از دو هزار سال تجربه دامپروری و کشاورزی، ژنوم بز اهلی که از دیرباز یار جدا نشدنی انسان بوده­، تحت تاثیر گزینش­های انسان از جمله برای رنگ مو، قد، تولید شیر، ظرفیت زاد و ولد، کم کم به شکل امروزی تغییر یافته است.

براساس اعلام روابط عمومی موزه ملی ایران؛ به گفته مشکور نتایج مربوط به حوزه ایران حاصل پژوهش‌های مشترک بخش استخوان‌شناسی موزه ملی ایران، بخش باستان‌جانورشناسی آزمایشگاه باستان‌سنجی دانشگاه تهران، موزه تاریخ طبیعی پاریس و مؤسسه‌ی ژنتیک "اسمورفیت" در "ترینیتی کالج دبلین" ایرلند است که ده محوطه باستانی را شامل می‌شود.

وی توضیح می‌دهد: نمونه­ های استخوان بز از چندین محوطه­ ایران از جمله کلک اسد مراد و تپه عبدالحسین از دوره نوسنگی بدون سفال در لرستان، رحمت آباد از دوره نوسنگی با سفال و مس‌سنگی قدیم در فارس و چندین مکان دیگر در زنجان، آذربایجان غربی و خراسان شمالی هستند.

انتهای پیام