کیفیت مطلوب ارکسترها، نیاز به جادوگری ندارد

به گزارش روز پنجشنبه خبرنگار موسیقی ایرنا، ارکستر و گروه کر شهر تهران در شامگاه گذشته قطعاتی از آهنگسازان معاصر موسیقی کلاسیک را اجرا کرد. در این اجرا «پندار پارسی» کنسرت مایستر و «مهدی احمدی» تنظیم کننده سازهای بادی در قطعه «گلوریا» بود.
گروه کر شهر تهران در سال 1378 توسط مهدی قاسمی تشکیل شد. این گروه تا کنون با برگزاری بیش از ده ها کنسرت و شرکت در جشنواره های بین المللی موسیقی فجر، توانسته خود را به عنوان یک گروه پویا و فعال مطرح کند.
این گروه تاکنون در کنار اجرای رپرتواری از قطعات دوران باروک تا معاصر، قطعاتی از موسیقی محلی ایران، آثار آهنگسازان معاصر ایرانی، موسیقی فیلم، و همچنین موسیقی جاز (Jazz) را به اجرا گذاشته است.
گروه کر شهر تهران در طول فعالیت هنری خود، علاوه بر حضور پیگیر در حیطه اجرا و مشارکت در ضبط آثار آهنگسازان ایرانی همچون «احمد پژمان»، با همکاری جمعی از موسیقیدانان به آموزش صدها علاقمند خوانندگی در گروه کر پرداخته است. تعداد زیادی از این خوانندگان، اکنون به فعالیت در سایر گروه های کُر حرفه ای و نیمه حرفه ای مشغولند.

** آغازی زیبا برای کنسرتی موفق
در بخش نخست این کنسرت، و پس از اینکه رهبر این گروه توضیحاتی درباره رپرتوار اجرایی این کنسرت خطاب به حاضران ایراد کرد، اثر «آگنوس دئی (آداجیو)» ساخته «ساموئل آزبورن باربر» از آهنگسازان سدهٔ بیستم آمریکا توسط این ارکستر اجرا شد.
آداجیو اثر باربر را باید یکی از زیباترین آداجیو های تاریخ موسیقی کلاسیک دانست. قطعه ای که از لحاظ زیبایی و تاثیر گذاری بر روی مخاطب چیزی زیادی از آداجیو (در سل مینور) اثر «توماسو آلبینونی» کم ندارد.
آداجیو در اصل نام قسمتی از تندا یا سرعتی است که توسط مترونوم هنگام نواختن آهنگ اجرا می شود؛ به عبارت دیگر، این سرعت که در اصطلاح رایج بین موسیقیدان ها با نام تمپو استفاده می شود، معیاری از سرعت اجرای قطعه‌های موسیقی است. سرعت، اهمیت زیادی در اجرای موسیقی دارد و بر احساس ناشی از موسیقی تأثیر می‌گذارد.
تمپوی قطعات موسیقی اروپایی تا پیش از دوره کلاسیک، بسته به نوع قطعه، کمابیش ثابت و معلوم بود. از آن دوره به بعد تعیین تمپوی اثر برای آهنگساز رایج شد و آهنگ‌سازان در آغاز پارتیتور، تمپوی مورد نظر خود را، معمولا با عبارات ایتالیایی، می‌نوشتند.
در تقسیم بندی تندا یا سرعت مترونوم ها، آداجیو به یکی از تمپوهای موسیقی گفته می‌شود که ضرب‌آهنگی آهسته و سنگین دارد. ضرب‌آهنگ یک قطعه آداجیو به‌طور متوسط 70 ضرب در دقیقه است. آهنگسازان بسیاری از این ضرباهنگ در ساخت قطعه خود یا در یکی از موومان های مربوط به اثر خود استفاده کرده اند که به خلق اثر زیبایی با همین نام انجامیده است. اما آداجیوی ساموئل باربر داستان خاص خود را دارد. باربر پس از گذشت چند سال از ساخت این قطعه برای ارکستر زهی، این قطعه را برای گروه کر بازنویسی کرد و گروه کر شهر تهران در کنسرت دیشب خود تنظیم دوم این اثر را اجرا کرد.
«گلوریا» (در 6 موومان) اثر «فرانسیس پولانک» آهنگساز و پیانیست فرانسوی معاصر قطعه دیگری بود در کنسرت دیشب اجرا شد؛ این اثر که در اواخر عمر این آهنگساز نوشته شد، توسط کروه کر و ارکستر شهر تهران برای نخستین بار در ایران در سال 1389 اجرا شد.

** اثری که مولف خود را به شهرت رساند
در بخش دوم این کنسرت، «مگنیفیکات» (در هفت موومان) اثر «جان میلفورد راتر» اجرا شد. جان میلفورد راتر (متولد 24 سپتامبر 1945) آهنگساز، رهبر ارکستر بریتانیایی است که فعالیت عمده او در زمینه موسیقی کرال (سرود دسته جمعی) است.
وی پس از گذراندن دوران تحصیلی و همکاری با «جان تاونر» به کالج کِلِر در دانشگاه کمبریج رفت و فعالیت خود را به عنوان یکی از اعضای گروه کر ادامه داد و پس از مدتی در سالهای 1975 تا 1979 به عنوان رهبر گروه کر توانست شهرت بین المللی کسب کند. قطعه مگنیفیکات این آهنگساز نقش بسیار مهمی را در مسیر به شهرت رسیدن راتر ایفا کرده است.

** ارکستری بمثابه یک فرمول
سازبندی این ارکستر در اجرای شب گذشته از سازهای زهی، بادی، سازهای کوبه ای و کیبورد تشکیل شده بود. کیبورد در اجرای شب گذشته این ارکستر شبیه سازی صداهای مربوط به دو ساز «هارپ» و «ارگ» را بر عهده داشت.
نوازندگان این ارکستر سطح بالا را عموما دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاه هنر و همچنین هنرستان موسیقی تشکیل داده بودند. سخن به گزافه نگفته ایم اگر شیوه و روش مدیریت و تمرینات این دسته از ارکسترها را بعنوان فرمولی موفق برای رسیدن به ارکسترهایی حرفه ای در آینده موسیقی ایران بدانیم.
ستاره ارکستر و کر شهر تهران در اجرای شب گذشته بی تردید سوپرانوی این گروه یعنی «یاس چکاد» بود؛ این هنرمند با وجود اینکه بسیار جوان است، توانست بواسطه رهبری موفق مهدی قاسمی و در سایه دینامیک مطلوب ارکستر، اجرایی به یاد ماندنی را در کارنامه هنری خود به ثبت برساند.
چند سال قبل در بین مجامع و محافل نظریه پرداز ایران درباره موسیقی کلاسیک بحث نبود گروه های کر حرفه ای و توانمند در عرصه موسیقی کلاسیک بسیار داغ و پرطرفدار بود و در این میان کم نبودند کسانی که بواسطه دلسوزی توام با ناآگاهی خود به آتش اینگونه بحث ها دامن زدند؛ تو گویی موسیقی کلاسیک ایران در فقر شدید کرهای توانمند قرار دارد و هیچ راه چاره ای نیست. اما باید بدون تردید گفت در سایه زحمت های هنرمندانی چون «رازمیک اوهانیان» و تلاشهای بی وقفه و شبانه روزی گروه هایی مانند ارکستر و گروه کر شهر تهران، گروه و ارکستر «بل کانتو» و ارکسترهایی از این دست، عرصه موسیقی ایران روز به روز شاهد بالندگی بیشتر گروه های کر خواهد بود.
اما این گروه ها در کنار فعالیت های خود باید در نظر داشته باشند که در کشوری هستیم که عموم مردم باتعاریف و مفاهیم موسیقی کلاسیک از قبیل موومان و رپرتوار آشنایی چندانی ندارند؛ کما اینکه در اجرای دیشب با وجود تاکیدهای فراوان رهبر ارکستر مبنی بر تشویق نکردن در پایان هر موومان بازهم از گوشه و کنار شاهد تشویق های جسته و گریخته حاضران بودیم.
شاید کلید حل این مشکل را باید در دستان رهبران این ارکسترها جست که قبل از آغاز هر اجرا دقایقی را به توضیح و تشریح این مفاهیم اختصاص دهند. شاید لازم است در بروشور های این قبیل اجراها در کنار اعلام رپرتوار اجرایی و اعضای ارکستر و معرفی آهنگسازان، چند خطی را هم به این مساله مهم آموزشی اختصاص دهند؛ باشد که این آموزش و فرهنگ سازی در آیندهای نه چندان دور به نتیجه مطلوب برسد.
فراهنگ**9494**9189