کتاب «آشنایی با فلسفه دین» نقد و بررسی شد

به گزارش ایسنا، حسین رهنمائی- مترجم کتاب «آشنایی با فلسفه دین» امروز دوشنبه (۲۹ بهمن ماه) در نشست نقد و بررسی این کتاب اثر چاد میستر در معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی، با ارائه توضیحاتی درباره این کتاب و با تاکید بر این موضوع که پیش از این، محمود یوسف ثانی این کتاب را ترجمه کرده است اظهار کرد: من در ترجمه این اثر تلاش کرده‌ام مزایایی را به ترجمه قبلی اضافه کنم؛ اما در بحث محتوایی بسیاری از مطالب و موضوعات مطرح در حوزه فلسفه دین که در کشوری مانند ایران دغدغه محسوب می‌شود در آن کتاب مشاهده نشده است.

وی گفت: با توجه به اینکه این کتاب یک اثر آموزشی است، این امر طبیعی است که نویسنده بر روی دغدغه‌های دانشگاهی کشور مبدأ متمرکز شده باشد. نویسنده کتاب زمان زیادی را برای اثبات ادله وجود خداوند گذاشته است که این امر در ایران با توجه به دغدغه‌هایی که وجود دارد چندان پررنگ نیست. یکی دیگر از ویژگی‌های اثر که آن را برای ما مناسب می‌کند این است که نویسنده از فیلسوفان خداپرست مسیحی است و در انتهای کتاب دیدگاهش به فیلسوفان الهی نزدیک می‌شود.

به گفته مترجم کتاب این کتاب با استانداردهای آموزشی تنظیم شده است و روان سلیسی را برای دانشجویان فلسفه در نظر گرفته است و در پایان هر فصل خلاصه و چکیده‌ای از مباحث فصل در این کتاب ارائه شده است.

در ادامه این نشست نقد و بررسی، غزاله حجتی از مترجمان و ناشران کتاب با تاکید بر این موضوع که فلسفه دین در جامعه ما با یک سو تفاهم شروع شده است اظهار کرد: بعضی موضوعات علمی که در جامعه ایران ورود پیدا کرده‌اند در همان بدو ورود و نوع مواجهه اولیه با آن باعث این شده است که شناخت درستی در جامعه برای آن موضوع شکل نگیرد و هیچ وقت آن علم نتوانسته است از زیر سایه آن عَلَمی که در جامعه وجود دارد بیرون بیاید.

وی در ادامه با اشاره به پیشینه تحصیلاتی خود در رابطه با فلسفه دین و اینکه جزو اولین نفراتی بوده که در این رشته به تحصیل پرداخته است، گفت: فلسفه دین در اواخر قرن نوزدهم بر اساس فضای انتقادی که در جامعه فلسفی انگلستان صورت می‌گرفت، انتقادات و معیارهای خاصی در این موضوع مطرح می‌شد و آنها می‌گفتند هر چیز که قابل صدق و کذب نباشد ارزش بحث فلسفی ندارد و در یک زمانی تمام اندیشه و فلسفه دین بر مبنای اینگونه نظرات شکل می‌گیرد مطرح شد تا اینکه در قرون ۱۹ و ۲۰ افرادی انتقاداتی را بر این نوع فلسفه وارد و این موضوع را مطرح کرد که بشر مسئله دارد و اینکه ما بخواهیم تمام گزاره‌های دین را بیرون بگذاریم چرا که قابل صدق و کذب نیست، درست نیست. از ابتدای قرن ۲۱ در نقدهای فلسفه دین بازگشت دوباره‌ای به باورهای دینی و گزاره‌های اخلاقی صورت می‌گیرد و فیلسوفان می‌گویند گزاره‌های دینی باید محل بحث باشند اما روش این بحث کردن باید به صورت فلسفی باشد.

این مترجم و ناشر کتاب ادامه داد: در ۴۰، ۵۰ سال اخیر فیلسوفان گزاره‌های دینی را محل بحث قرار داده‌اند و پاسخ‌هایی به این موضوع داده‌اند. همین پسوند دین که روی آن آمده ممکن است سو تفاهم‌هایی را ایجاد کند. در طرح جلد کتاب از مسجد استفاده شده است و ته ذهن به سمت این می‌رود که این کتاب قرار است فلسفه دین اسلام را مورد بحث و بررسی قرار بدهد. در الهیات موضوع بحث خداوند است و تمام بحث‌ها حول وجودی خداوند می‌چرخد. در کلام هم موضوع بحث خداوند است ولی در رویکرد کلامی ممکن است از بحث‌های جدلی نیز استفاده شود.

حجتی در ادامه با اشاره به اشکالات موجود در محتوای کتاب گفت: اولین اشکال این است که متأسفانه مترجم با تلقی و فهم و ادبیاتی از فلسفه اسلامی سعی کرده کتاب را ترجمه کند. این کتاب با رویکرد معنایی خاصی و واژه‌های محتوایی که دارد، با استفاده از اینکه عباراتی را استفاده می‌کنند که معنای نادرستی دارند و یک محتوایی را می‌آورند که معنای خاصی در آن نیست. مثلاً روح را به موجود مجرد ترجمه می‌کند در حالی که روح و موجود مجرد هر کدام در دین تعریفی دارند.

وی خاطرنشان کرد: مترجم از واژه‌های فلسفه اسلامی به جای فلسفه جدید استفاده کرده، این در حالیست که یکی از اصول ترجمه وفاداری به متن است.

حجتی در ادامه با تاکید بر این موضوع که در بخش‌هایی از کتاب مترجم نسبت به آوردن اسامی سهل انگاری‌هایی را داشته است، گفت: یکی دیگر از ایرادات این است که مترجم بی‌دلیل پاورقی‌هایی را به کتاب افزوده که دلیل آن مشخص نیست. به دلیل چینش صفحه بندی غلط مشخص نیست که این پاورقی‌ها متعلق به مؤلف است یا مترجم. همین ضعف باعث می‌شود که ترجمه کتاب غیرقابل استفاده باشد.

او در ادامه با تاکید بر این موضوع که انتشارات جهاد دانشگاهی باید تلاش کند تا بیشتر از همیشه ترجمه آثار را ارزیابی کند، گفت: این کتاب زمانی منتشر شده است که کاغذ برای حداقل بندی که در آن مصرف می‌شود ۳۵۰ هزار تومان است. با توجه به غلط‌های فراوان و چینش صفحه بندی نامناسب این کتاب پتانسیل رقابت با ترجمه‌های قبلی را ندارد. فرهنگستان یک رسم‌الخطی را برای مترجمان در نظر گرفته است اما این رسم‌الخط حتی در دو صفحه کتاب با هم یکی نیست. از منظر یک ناشر که با انتشارات جهاد دانشگاهی سالیان سال کار کرده‌ام از سر دلسوزی این را می‌گویم که کتاب اگر ارزیابی نشود آبروی مترجم و ناشر را می‌برد. باید نسبت به کتاب‌هایی که قرار است منتشر شود حساسیت بیشتری داشته باشیم. در این کتاب حتی صفحه‌آرایی هم مورد توجه قرار نگرفته است و به گونه‌ای غلط‌هایی در آن وارد شده که انگار کتاب اصلاً ویرایش هم نشده است. در حالی که در چاپ کتاب ارزیابی، ویرایش، صفحه بندی و … بسیار مهم است.

در ادامه این نشست، علی اکبر عبدل آبادی -عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی با تاکید بر این موضوع که یک ترجمه خوب ترجمه‌ای است که اسم آن را می‌توانیم ترجمه سلیم بگذاریم که از واژه سلامت می‌آید، گفت: یک ترجمه خوب باید دقت، صحت و سلاست را به طور متوازن در تار و پود خود داشته باشد. البته باید امکانات و ویژگی‌ها و مقتضیات زبان مبدأ که در اینجا به انگلیسی است و زبان مقصد که در اینجا فارسی است را مد نظر قرار دهیم.

وی در ادامه با بیان اینکه این کتاب عنوان مناسبی دارد و هدف آن آشناسازی مخاطب با فلسفه دین بوده است. بر همین اساس نام کتاب یعنی درآمدی به فلسفه دین در خود کتاب است اما در بیشتر قسمت‌های کتاب عنصر صحت و دقت مورد توجه واقع نشده است. مثلاً در فهرست فصل اول به جای ادیان جهانی، دنیای ادیان ترجمه شده است. برای مفاهیم کلیدی بیش از یک ترجمه استفاده شده است. در حالی که در ترجمه باید تنازع را یک به یک بین معادل‌ها و الفاظ کلیدی استفاده کنیم. اگر در قسمتی از کتاب یک جمله را تنوع ادیان ترجمه کردیم حق نداریم در جای دیگر آن را به گونه‌ای دیگر ترجمه کنیم.

وی گفت: در کل ترجمه باید معادل یکسان سازی را حفظ کنیم و از آن طرف هم برای چند لفظ نباید یک معادل داشته باشیم. در برخی از قسمت‌ها معادل هم مرجوح است ولی مترجم این کار را نکرده است. در کل کتاب یکسان ترجمه نشده است و دقت، صحت و سلامت در کتاب مورد توجه واقع نشده است.

در پایان مراسم، مترجم کتاب ضمن تشکر از منتقدین کتاب گفت: نقدهایی که وارد شد در برخی از موارد صحیح بود اما باید این را در نظر داشته باشیم که در بحث ترجمه برخی از مباحث به روش برمی‌گردد. اگر روش ترجمه یکی نباشد ممکن است صدها مصداق برای ایراد مطرح شود. در مواردی فرد مترجم برای ورود به زبان مقصد می‌تواند مقداری آزادی داشته باشد اما این را هم قبول دارم که نباید اصل مطلب از بین برود اما در زبان فارسی بازی با الفاظ به گونه‌ای رایج است. سه ویراستار این کتاب را ویراستاری کردند که هر سه آنها تغییراتی را در بخش‌های مختلف ارائه دادند که هر سه با یکدیگر تفاوت داشتند.

وی گفت: اینکه در کتاب منابع حذف شده است به دلیل این است که منابع آخر آن کتاب برای دانشجویان همان کشور بود و ما سعی کردیم در پایان ترجمه کتاب منابعی را ارائه بدهیم که برای دانشجویان فلسفه کارآیی داشته باشد و در هر جایی که مترجم سطری را آورده در انتهای قید کلمه مترجم وارد شده است. در مجموع می‌توانم بگویم که بخش عمده ترجمه به روش برمی‌گردد و باید این مشخص شود که مترجم باید کتاب را تحت‌الفظی ترجمه کند و یا اینکه می‌تواند معادل سازی کند.

انتهای پیام