حق با سرمربی انگلیس است

به گزارش ایسنا، روزنامه اعتماد نوشت: «پنج‌شنبه هفته قبل عکسی در روزنامه دیلی‌میل و سایر رسانه‌های مشهور انگلیس منتشر شد که نشان می‌داد استیو هالند، مربی تیم ملی انگلیس، کاغذی در دست دارد که ترکیب این تیم برای بازی مقابل پاناما روی آن ترسیم شده است. در واکنش به انتشار این عکس، ‌گرت ساوت‌گیت، سرمربی انگلیس گفت: «بدیهی است این که ما بخواهیم به رقبا فرصت دانستن شرایط خود را بدهیم برای ما ناعادلانه خواهد بود و شرایط را برای ادامه کار دشوار خواهد ساخت. بنابراین رسانه‌های ما باید تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند به تیم ملی انگلیس کمک کنند یا خیر زیرا این اتفاقات به تیم ملی لطمه خواهد زد.»

این که آیا رسانه‌های انگلستان حق انتشار آن عکس را داشتند یا نه، موضوع این مصاحبه با ماشاءالله شمس‌الواعظین است. شمس‌الواعظین، سردبیر مجله کیان و مهم‌ترین روزنامه‌های اصلاح‌طلب دوران دوم خرداد بوده و اکنون سال‌هاست که در کار تدریس روزنامه‌نگاری است.

آقای شمس‌الواعظین، ‌گرت ساوت‌گیت از روزنامه «دیلی‌میل» و سایر نشریات این کشور انتقاد کرده است که چرا عکسی از دفترچه ‌مربی انگلیس منتشر کرده‌اند که ترکیب و تغییرات تیم انگلیس در بازی مقابل پاناما در جام جهانی روی آن ترسیم شده بود. به نظر شما سردبیر دیلی‌میل انگلستان حق داشت آن عکس را منتشر کند؟

اگر انتشار آن تصویر منجر به بهره‌برداری حریف تیم انگلیس می‌شود و این بهره‌برداری منجر به وقوع یک ماجرای هولناک برای تیم ملی انگلیس می‌شود، باید گفت که آن عکس جزو خبرهای محرمانه و به کلی سرّی بوده است. چرا در مناطق نظامی تصویرسازی ممنوع است؟ یا چرا افشای اسرار مملکتی ممنوع است؟ چون از منظر امنیت ملی خطرآفرین است و به همین دلیل انتشار اخبار یا تصاویری از این دست ممنوع است. روزنامه‌نگار هم حق انتشار چنین اسنادی را ندارد. انتشار عکس آن کاغذ در دست مربی تیم ملی انگلیس هم مشمول چنین حکمی می‌شود. البته من نمی‌دانم لو رفتن ترکیب تیم انگلیس در بازی با پاناما چقدر اهمیت دارد. یعنی نمی‌دانم آن عکس جزو اسناد محرمانه مرتبط با تیم ملی انگلیس در این مقطع زمانی به شمار می‌آید یا نه. اما اگر جزو اسناد محرمانه بوده باشد، یعنی انتشارش می‌تواند تاثیر منفی بر سرنوشت تیم ملی انگلیس در این جام جهانی داشته باشد، حق کاملا با سرمربی انگلیس است.

اگر روزنامه دیلی‌میل قبل از بازی فینال مقابل برزیل ترکیب تیم ملی انگلیس را با انتشار چنان عکسی فاش می‌کرد، تصدیق حقانیت‌ گرت ساوت‌گیت در این ماجرا راحت‌تر بود.

بله، کاملا. به میزانی که اهمیت بازی بیشتر باشد، لو رفتن ترکیب تیم مهم‌تر و وقوع بزه یا جرم مطبوعاتی در انتشار آن اطلاعات آشکارتر می‌شود.

حالا فرض کنیم آن عکس را یک روزنامه فرانسوی منتشر کرده بود. در این صورت باز هم جرم مطبوعاتی رخ داده بود؟

فرقی نمی‌کند. مساله مهم افشای یک سند محرمانه است. محل انتشار آن سند اهمیتی ندارد. اصل انتشار اسناد یا اخبار محرمانه نظامی یا غیر نظامی یک کشور است.

مگر سردبیر روزنامه «اکیپ» در فرانسه، تعهدی دارد به حفظ منافع تیم ملی انگلیس؟

این سوال بسیار مهمی است. در دهه ١٩٧٠ میلادی تعداد موشک‌ها در چارچوب قرارداد «سالت» بین اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا، که بخشی از مذاکرات بسیار مهم دو ابرقدرت در دوران جنگ سرد محسوب می‌شد، توسط یک روزنامه غیر مهم منتشر شد و همین بحث درگرفت ولی مساله این بود که اصل انتشار اخبار سرّی ممنوع است. شما به محل انتشار چنین اخباری کاری نداشته باشید. این که سردبیر فلان نشریه فرانسوی به منتشر نکردن اسناد محرمانه تیم ملی انگلیس تعهدی دارد یا نه، جوابش این است که سردبیر آن نشریه حق ندارد کاری غیر اصولی انجام دهد. از باب تقریب به ذهن می‌گویم: چنین کاری مثل آدم‌کشی است. نفس آدم‌کشی بد است و این که من یک برزیلی را کشته‌ام یا یک انگلیسی، تفاوتی در اصل موضوع ایجاد نمی‌کند.

مگر ماجرای واترگیت محصول افشاگری خبرنگاران واشنگتن‌پست نبود؟

چرا ولی یادتان باشد در ماجرای واترگیت، سوءاستفاده از قدرت به وقوع پیوسته بود.

ولی اینجا سرمربی انگلیس مشغول انجام کار خودش بوده و تخلفی هم نداشته ولی روزنامه دیلی‌میل وارد حوزه کاری او شده است.

بله. اسرار هر تیمی برای مربی آن تیم فوق‌العاده مهم است. چند شب پیش که عادل فردوسی‌پور با کی‌روش گفت‌وگو می‌کرد، عادل هر چه تلاش کرد درباره مسائل جزئی تیم ایران حرفی از دهان کی‌روش بیرون بکشد، کی‌روش جواب او را نداد و گفت، الان جای بیان چنین حرف‌هایی نیست. کی‌روش حتی یکی، دو بار گفت که پرتغالی‌ها قطعا مشغول تماشای این مصاحبه‌اند و به همین دلیل از شکافتن مطلب خودداری کرد.

مطابق توضیح شما، اگر روزنامه دیلی‌میل سندی پیدا می‌کرد دال بر این که‌ ساوت‌گیت با دریافت رشوه، فلان بازیکن را در ترکیب ثابت تیم قرار می‌دهد، حق انتشار این سند را داشت.

بله. چون در این صورت ساوت‌گیت مشغول سوءاستفاده از قدرتش بود. در چنین مواردی، اصل وقوع فساد ملاک انتشار یا عدم انتشار یک خبر است نه استفاده احتمالی تیم حریف از انتشار آن خبر. افشای فساد و سوءاستفاده از قدرت، جزو وظایف ذاتی مطبوعات و روزنامه‌نگاران حرفه‌ای است. این که افشای فساد فرضی سرمربی انگلیس یا هر تیم دیگری به سود حریفان آن تیم است، ربطی به سردبیر این یا آن نشریه ندارد. روزنامه‌نگار حق ندارد اسناد محرمانه‌ای را که دلالت بر فساد و سوءاستفاده از قدرت ندارند، منتشر کند ولی اگر اسناد محرمانه دال بر وقوع فساد را منتشر کرد، دیگر نمی‌توان به او خرده گرفت که با انتشار این اسناد موجب شکست تیم فوتبال کشورت شدی. در چنین مواردی، روزنامه‌نگار به وظیفه‌اش عمل کرده و به هیچ‌ وجه مقصر باخت تیم کشورش نیست.

این که روزنامه‌نگار حق ندارد اسناد محرمانه‌ای را منتشر کند که دلالت بر وقوع فساد و سوءاستفاده از قدرت ندارند، برآمده از اصول کلی و پذیرفته‌شده روزنامه‌نگاری در جهان است یا مبتنی بر درک شهودی ما از حرفه روزنامه‌نگاری؟

هر دو. در اخلاق حرفه‌ای بین‌المللی روزنامه‌نگاری، این اصل قید شده است که عمل روزنامه‌نگار نباید منجر به وقوع ضرر و زیان در حوزه امنیت ملی کشورها یا اشخاص شود. این که از حیث اخلاق حرفه‌ای اما وجدان روزنامه‌نگار هم حکم می‌کند که حتی اگر انتشار یک خبر موجب سبقت خبری نشریه‌اش بر سایر نشریات شود، نشر آن خبر نباید تبعات اخلاقی منفی داشته باشد. مثلاً در همین مورد، روزنامه‌نگار باید تاثیر منفی انتشار آن عکس محرمانه بر منافع تیم ملی انگلیس را بسنجد. اگر تاثیر منفی چنین کاری آشکار و واضح باشد، وجدان روزنامه‌نگار باید او را از انتشار آن عکس یا خبر بازدارد. خبرنگار، وقتی درگیر افشای فساد نیست، باید عملی را انجام دهد که مطمئن است ضرر و زیانی برای این کشور یا آن فرد یا آن یکی تیم و فلان آیین و سنت ندارد.

اگر یک روزنامه ایرانی ترکیب تیم ملی ایران را قبل از بازی با پرتغال افشا می‌کرد، احتمالا با تبعات اجتماعی سنگینی مواجه می‌شد ولی اقدام روزنامه دیلی‌میل موجب منفور شدن این روزنامه در انگلستان نمی‌شود.

بله. عوامل زیادی در این وضع متفاوت موثرند. مهم‌ترین عامل شاید این باشد که فوتبال ملی در زندگی ما ایرانیان اولویت دارد ولی احتمالا در زندگی مردم انگلیس چنین اولویتی ندارد. ما به دلایل سیاسی و با توجه به شرایطی که در مواجهه با دنیا - به ویژه جهان غرب - داریم، غرور ملی خودمان را در موفقیت تیم فوتبال کشورمان جست‌وجو می‌کنیم. ما ایرانیان مسابقات جهانی را عرصه‌ای برای عرض اندام خودمان می‌بینیم. لذا توفیقات ورزشی در میادین بین‌المللی برای ما اهمیت ویژه‌ای دارد اما مردم انگلیس که دولت‌شان عضو دایمی شورای امنیت سازمان ملل است و قرن‌ها کشوری استعمارگر بوده و به اندازه کافی غرور به خرج داده و تفاخر ورزیده و همچنان استرالیا و کانادا زیر نظر ملکه این کشور اداره می‌شوند، پیروزی در یک مسابقه فوتبال یا کسب چهار تا مدال طلا در المپیک، شاید اهمیت اساسی نداشته باشد. درخشش جهانی برای انگلیسی‌ها در عرصه‌های دیگری معنا پیدا می‌کند نه در فوتبال. دست‌ کم انگلیسی‌ها کمتر از ما به این موضوع حساسیت دارند.

سوال آخرم این است که در این ماجرا ساوت‌گیت حق دارد از روزنامه دیلی‌میل شکایت کند یا نه؟

حتما.

و اگر شکایت کند، نهادهای صنفی به شکایت او رسیدگی می‌کنند؟

آفکام (سازمان نظارت بر رسانه‌های انگلستان) به شکایتش رسیدگی می‌کند. آفکام اخیرا شبکه العربیه را از پخش برنامه‌هایش در سراسر انگلستان منع کرد. قبلا هم چنین منعی را پیش روی پرس تی‌وی ایران گذاشته بود. به هر حال در صورت وقوع عمل مجرمانه از سوی یکی از نشریات انگلستان، این نهاد صنفی به شکایت شاکیان رسیدگی می‌کند.

انتهای پیام