تصاحب رهبریِ تنها ارکستر سمفونیک ایران رقابتی مخرب می آفریند

مهران تبیانی متولد 1353 در گنبد کاووس یکی از هنرمندان موسیقی ایران است که موفق شده بعنوان رهبر و موسس ارکستر فیلارمونیک شهر بورلی هیلز در کشور آمریکا خود را معرفی کند.
تبیانی آغاز زندگی هنری خود را از 12 سالگی با آموختن ساز پیانو در شهر خود عنوان می کند و می گوید: اما از همان ابتدا در وجود خود علاقه شدیدی نسبت به علوم نظری و تئوریک موسیقی احساس می کردم.
تبیانی زمانی که 18 سال داشت به تهران مهاجرت کرد که ثمره این ترک دیار برای وی بهره گیری از کلاسهای اساتیدی چون جواد معروفی، مهران روحانی، علیرضا مشایخی، مصطفی کمال پورتراب و دیگر اساتید بزرگ ایران بود.
این هنرمند در سن 21 سالگی دستیار رهبری ارکستر موسیقی معاصر در کنار علیرضا مشایخی شد و شش ماه بعد از آن ارکستر و گروه کر خود را با نام «اشراق» تاسیس کرد. تاسیس این ارکستر از سوی دیگر آغاز فعالیت رسمی مهران تبیانی بعنوان رهبر ارکستر بود.
رهبر ارکستر فیلارمونیک بورلی هیلز در سن 35 سالگی به کشور آمریکا مهاجرت کرد و در دانشکده موسیقی دانشگاه ایالتی کالیفرنیا مشغول تحصیل در رشته آهنگسازی کلاسیک شد و تحصیلات خود را تا مقطع دکترا در رشته رهبری ارکستر به پایان رساند.
این هنرمند در هفته گذشته طی سفر کوتاهی به ایران در کنسرواتوار تهران مستر کلاس آموزشی خود را تحت عنوان «مسترکلاس رهبری ارکستر و شناخت موسیقی ایرانی و جهانی و شناخت آهنگسازی» برگزار کرد.
راضیه معافی معاون آموزشی کنسرواتوار تهران در گفت وگو با ایرنا، از مهران تبیانی با عنوان اولین ایرانی دارنده تحصیلات دانشگاهی در رشته رهبری ارکستر سمفونیک تا مقطع دکترا یاد کرده و هدف برگزاری این مستر کلاس را آشنایی هنرجویان با مباحثی نظیر شناخت رهبری ارکستر سمفونیک در ایران، شناخت هویت موسیقی سنتی ایران به عنوان موسیقی مدال، تنال، مقامی یا دستگاهی و شناخت انواع موسیقی رایج در ایران بصورت آکادمیک برشمرد.
حضور این رهبر ارکستر سمفونیک در تهران و برگزاری مستر کلاس او در کنسرواتوار تهران بهانه ای شد تا خبرنگار موسیقی ایرنا با این هنرمند به گفت وگو بنشیند که می خوانید.

- ایرنا: شما خود را اولین ایرانی دارای مدرک رهبری ارکستر در جهان می دانید. در حالیکه سالها قبل از تولد شما اشخاصی نظیر حشمت سنجری، فریدون ناصری وعلی رهبری و بسیاری دیگر در این رشته تحصیل کرده و هدایت ارکسترهای مختلفی از جمله ارکستر سمفونیک تهران را بر عهده داشتند. با توجه به این سابقه چطور خود را اولین ایرانی دارای تحصیلات آکادمیک در این رشته می دانید؟
- تبیانی: همیشه به واژه «اولین» بسیار باید دقت کرد. من در جایی ادعا نکردم اولین رهبر ارکستر ایرانی در جهان هستم. بلکه این یک واقعیت است که من اولین ایرانی هستم که رهبری ارکستر را به عنوان یک گرایش دانشگاهی تا مقطع دکترا تحصیل کرده ام. قبل از من اساتیدی مانند علی رهبری بودند و فعالیت کردند. و بسیار مایلم از طریق رسانه شما مراتب احترام خود را به این هنرمند بزرگ اعلام کنم و از اشتیاق خودم برای دیدار با ایشان بگویم. اما باید توجه داشت که گذراندن یک درس رهبری ارکستر در دانشگاه با گرایش آهنگسازی، با تحصیل در رشته و گرایش رهبری ارکستر خیلی تفاوت دارد. همه رهبران ارکستر پیشکسوت ما در دوران تحصیل خود فقط چند واحد رهبری ارکستر را در گرایش مثلا آهنگسازی گذرانده اند و به علت نیاز جامعه به داشتن رهبر ارکستر، خود را به عنوان رهبر ارکستر معرفی کرده اند. اما من اولین ایرانی هستم که در رشته و گرایش رهبری ارکستر تا مقطع دکترا تحصیل کرده ام.

- ایرنا: بازهم برای رفع هرگونه شبهه ای سوال خود را تکرار می کنم. آیا مهران تبیانی اولین ایرانی است که تحصیلات عالیه خود را تا مقطع دکترا در رشته رهبری ارکستر ادامه داده است؟
- تبیانی: بله دقیقا همینطور است. باز هم تکرار میکنم رهبری ارکستر در سیستم آکادمیک یک گرایش تخصصی است نه صرفا پاس کردن چند واحد درسی به عنوان قسمتی از درسهای گرایشهای دیگر موسیقی مثل آهنگسازی.

- ایرنا: شما موسس ارکستر فیلارمونیک بورلی هیلز هستید. چه شد به بورلی هیلز رفتید؟
- تبیانی: شهر بورلی هیلز یکی از شهرهای مطرح دنیاست که در لس آنجلس آمریکا قرار دارد. همزمان با تحصیلاتم در لس آنجلس تصمیم به تاسیس و رهبری ارکستر فیلارمونیک شهربورلی هیلز امریکا درکنسرواتوار موسیقی بورلی هیلز گرفتم و این کار مورد استقبال بسیاری قرار گرفت.

- ایرنا: ارکسترهای فیلارمونیک عموما حامی مالی دارند. منابع تامین بودجه و حامیان ارکستر فیلارمونیک بورلی هیلز چه کسانی هستند؟
- تبیانی: امروزه قدری تعریف معنای ارکستر فیلارمونیک در دنیا تغییر کرده است. ارکسترهای فیلارمونیک فارغ از نوع حمایت از آنها، در رده بهترین و حرفه ای ترین ارکسترهای دنیا هستند. این ارکسترها از نوازندگانی با درجه استادی «MASTER» یا با توانمندی هایی معادل همان درجه تشکیل شده اند. مثلا نوازندگان ارکستر فیلارمونیک بورلی هیلز عمدتا دارای مدرک دکترا در ساز خود هستند. این ارکسترها از نظر مالی بصورت غیر مستقیم توسط دولت از طریق مالیاتهای مردم حمایت میشوند یا اینکه اگر کسانی مایل به حمایت ارکستر باشند میتوانند به طور مستقیم انجام دهند.

- ایرنا: کسانی که تمایل به حمایت مستقیم دارند وجوه خود را به چه صورت به این ارکستر تحویل میدهند؟
- تبیانی: ارکسترفیلارمونیک بورلی هیلز به طور کاملا قانونی به عنوان یک ارکستر غیر انتفاعی ثبت شده است، دارای حساب بانکی رسمی خود است و عملکردی مشابه همه نهادهای غیرانتفاعی در سراسر دنیا دارد. از طرف دیگر شهر بورلی هیلز هم از وجود این ارکستر حمایت می کند.

- ایرنا: چند آلبوم فیزیکی ضبط شده دارید و با چه کمپانی هایی همکاری کردید؟
- تبیانی: در دنیای دیجیتال امروزی، اعتقادی به تهیه آلبوم فیزیکی ندارم و کارهای ضبط شده ام را در دنیای آنلاین اینترنتی ارائه میدهم. چون در حال حاضر بیشتر تبادل اطلاعات در زمینه موسیقی سمفونیک از طریق فضای مجازی و سایت هایی نظیر یوتیوب انجام می شود. هرگز نسبت به تهیه آلبوم فیزیکی احساس نیازی نکرده ام.

- ایرنا: به نظر شما نقطه ضعف اصلی ارکستر سمفونیک تهران در حال حاضر چیست؟
- تبیانی: اعتقاد عمیقی دارم بر این اصل که ضعف اصلی ارکستر سمفونیک در مبحث آموزش است. سطح یک ارکستر و حتی یک جامعه با تحصیلات ارتباط مستقیم دارد. فرهنگ هم از این اصل جدا نیست. ارکستر سمفونیک تهران سابقه طولانی دارد اما از طرف دیگر باید دید نهادهای آکادمیک که نوازندگان را تربیت میکنند در چه سطح آموزشی قرار داشته و با چه گرایشی و تا چه مقطعی آموزش می دهند. وقتی در ایران کسی امکان تحصیل در رشته های مختلف موسیقی تا مقطع دکترا را ندارد چگونه میتوان موسیقیدانان درجه یک و سطح بالایی را در آن آموزش داد؟ تمام پیشرفت های ارکستر سمفونیک تهران در این چند سال بواسطه تجربه بوده نه تحصیلات آکادمیک دانشگاهی.

- ایرنا: از ارتقا سطح ارکستر سمفونیک حرف زدید. این ارتقا سطح در زمان مدیریت هنری و رهبری چه کسی اتفاق افتاد؟
- تبیانی: تمایلی ندارم نامی از کسی ببرم چون پس از آن مجبور می شوم افراد را با هم مقایسه کنم و این کار را اصلا دوست ندارم. اما در حال حاضر رهبر ارکستر سمفونیک تهران آقای شهرداد روحانی هستند و میتوان نتیجه گرفت که بین آقای روحانی و مدیران ارشد بنیاد رودکی همسویی و همفکری مطلوبی در جریان است.

- ایرنا: ارتقا کیفیت یک ارکستر را تا چه حد مربوط به توانمندی رهبر ارکستر می دانید؟
- تبیانی: قطعا توانمندی یک رهبر ارکستر می تواند در ارتقاء کیفیت یک ارکستر مؤثر باشد. اگرچه سطح نوازندگی نوازندگان هم بسیار اهمیت دارد.

- ایرنا: بزرگترین انتقاد شما به ارکستر سمفونیک تهران چیست؟
- تبیانی: چرا باید فقط یک ارکستر رسمی در کشور وجود داشته باشد که شاهد رقابت هنرمندان برای تصاحب چوب رهبری این ارکستر باشیم؟ این رقابتها و حاشیه های حاصل از آن بسیار مخرب هستند. اما با وجود تعداد بیشتری از ارکسترها این مشکل برطرف خواهد شد.

- ایرنا: با حضور آقای علی رهبری بعنوان رهبر ارکستر سمفونیک شاهد بودیم که او دست به جوانگرایی گسترده ای در ارکستر زد. بسیاری این جوانگرایی را عامل اصلی ارتقا کیفیت ارکستر در دوره بازگشایی مجدد می دانند. نظر شما چیست؟
- تبیانی: ما در حال حاضر یک ارکستر بیشتر نداریم. نباید پیشکسوتان را کنار گذاشت. جوانها میتوانند ارکستر دیگری را تشکیل بدهند. حضور پیشکسوتان ربطی به ارتقا یا تنزل کیفیت ارکستر ندارد. بلکه نحوه مدیریت است که ضامن ارتقا کیفیت یک ارکستر می شود.

- ایرنا: درباره این نحوه مدیریت قدری توضیح بدهید؟
- تبیانی: ارکسترهای دنیا یا به روش سخت گیرانه و دیکتاتوری اداره میشوند و ارکستر را یک ارتش میدانند. یا به روش احترام متقابل و شرکت دادن نوازندگان در کار و احترام به آنها.

- ایرنا: شما به کدام روش اعتقاد دارید؟
- تبیانی: من به نوازندگان فرصت میدهم تا خود را و استعدادهایشان را بروز بدهند. ارکستر تهران در مقطعی بشدت دیکتاتوری اداره شد که همین امر باعث ایجاد حاشیه های فراوانی شد.

- ایرنا: شما با روش سخت گیرانه در رهبری ارکستر مخالف هستید. پس چرا کیفیت ارکسترهایی که با روش سخت گیرانه هربرت فون کاریان اداره میشد سطحی بسیار بالا داشت؟
- تبیانی: فون کاریان دیکتاتوری بود که دیکتاتوری را خوب بلد بود. شاید در یک ارکستر، دیکتاتوری نتیجه خوبی بدهد اما نمیتوان منکر استرس ها و فشارهای روانی روی نوازندگان شد. کما اینکه در بسیاری از آثار فون کاریان کاملا این فشار روانی را میتوان از لابلای نت ها شنید و حس کرد. اما به هر صورت باید شان و مقام رهبر حفظ شود. این امر در همه دنیا بصورت یک اصل پذیرفته شده است.

- ایرنا: چقدر توانمندی رهبر را در کیفیت بالای اجرایی ارکستر مهم میدانید؟
- تبیانی: به شدت به این امر معتقدم. چرا که بارها شاهد بودیم یک قطعه موسیقی مانند سمفونی نهم بتهوون توسط دو رهبر مختلف با یک ارکستر واحد اجرا شده اما کیفیتی بسیار متفاوت داشته اند.

- ایرنا: آیا یک ارکستر سمفونیک برای جذب مخاطب یا رضایت مخاطب باید هر قطعه ای را اجرا کند؟
- تبیانی بطور قطع خیر.ارکستر سمفونیک یا ارکستر فیلارمونیک باید رپرتوار موسیقی کلاسیک اجرا کند و نه چیز دیگری مانند موسیقی سنتی یا موسیقی پاپ. وقتی یک ارکستر سمفونیک جذب مخاطب را در اولویت قرار دهد و از رپرتوار کلاسیک خارج شود دیگر یک ارکستر سمفونیک استاندارد نیست.

- ایرنا: پس معتقدید اجراهای ارکستر سمفونیک با یک «اینترتینمنت» باید متفاوت باشد؟
- تبیانی: بله قطعا. ارکستر سمفونیک تهران دارای سابقه طولانی و پر افتخاری است که در منطقه نظیر ندارد. این ارکستر نباید جز به ارتقا کیفیت و اجرای سطح بالای رپرتوار موسیقی کلاسیک به چیز دیگری فکر کند.

- ایرنا: اگر روزی از شما برای رهبری ارکستر سمفونیک تهران دعوت شود. آیا از مسئولان بالادستی خود اختیار تام خواهید خواست؟ آیا بهبود وضعیت معیشتی و درآمد نوازندگان را در اولویت قرار خواهید داد؟ آیا اجازه دخالت به افراد ناوارد در کارتان را می دهید؟
- تبیانی: اختیارات مرا مدیران بالا دستی من مشخص میکنند. در ایران این اختیارات را بنیاد رودکی مشخص میکند. اما اگر مدیران باسواد در زمینه موسیقی به رهبران مشاوره بدهند این ارکستر قدرت مطرح شدن در سطح جهان را دارد. اما همیشه در ایران از موسیقی متاسفانه استفاده ابزاری شده است.

- ایرنا: من پاسخ خود را نگرفتم. آیا اگر رهبر ارکستر سمفونیک شوید برای ارتقا کیفیت مبارزه خواهید کرد یا اینکه با تساهل و تسامح سعی در حفظ موقعیت خود خواهید نمود؟
- تبیانی: من تلاش خود را برای بهبود وضعیت خواهم کرد. اما اگر چیزی تغییر نکند از سِمَت خود کناره گیری خواهم کرد.

- ایرنا: چه شد کنسرواتوار تهران را برای برگزاری مستر کلاس انتخاب کردید؟
- تبیانی: این مرکز ارتباط بین المللی خوبی با مراکز هنری جهان دارد و از وجود مدرسان سطح بالایی بهره می گیرد.

- ایرنا: اگر از شما برای رهبری دائم ارکستر سمفونیک تهران دعوت شود قبول خواهید کرد؟
- تبیانی: متاسفانه خیر چون تمام مشغله کاری من در آمریکاست و امکان بازگشت دایمی به ایران را ندارم. اما برای رهبری ارکستر سمفونیک تهران برای یک یا چند کنسرت از من دعوت شده که اگر مشکل خاصی پیش نیاید این کنسرت حوالی دی ماه برگزار خواهد شد.

- ایرنا: آیا بنیاد رودکی از شما دعوت کرده که بعنوان رهبر میهمان ارکستر سمفونیک تهران را هدایت کنید؟
- تبیانی: خیر. دعوت از سوی رهبر و مدیر هنری ارکستر سمفونیک تهران، آقای شهرداد روحانی صورت گرفته است که مسئولیت این امر را به عهده دارند.
گفت وگو: علیرضا ایرانی نژاد
فراهنگ**9494**3009